Vào đầu thời nhà Hậu Lê, tại ấp Quảng Nạp, xã Vỉ Nhuế, huyện
Đại An, phủ Nghĩa Hưng, trấn Sơn Nam. Có gia đình ông Phạm Huyền Viên (xã La Ngạn)
kết duyên cùng bà Đoàn Thị Hằng (Nhuế Duệ - Vỉ Nhuế) (nay là
thôn Vỉ Nhuế, xã Yên Đồng, Ý Yên, tỉnh Nam Định).
Sự tích giáng sinh lần thứ nhất:
Hai ông bà là những người hiền lành, tu nhân tích đức nhưng
hiềm một nỗi đã ngoài 40 mà chưa có con. Một đêm rằm tháng hai, ông bà được
thần báo mộng là Ngọc Hoàng sẽ cho con gái thứ hai là Công chúa Hồng Liên đầu
thai làm con, từ đó bà có thai. Trước khi sinh, vào đêm ngày 6 tháng 3 năm Quý
Sửu, trời quang mây vàng như có ánh hào quang. Ông Huyền Viên ngồi đợi tin
mừng, bỗng như có một nàng tiên từ trong đám mây bước xuống thềm nhà, và bà
sinh một bé gái. Vì vậy ông đặt tên con là Phạm Tiên Nga.
Phạm Tiên Nga càng lớn càng xinh đẹp, mọi việc nữ công gia
chánh đều thành thạo, đảm đang. Đến năm 15 tuổi đã có nhiều người đến dạm hỏi
nhưng nàng đều khước từ vì nàng còn phải ở nhà chăm sóc cha mẹ già yếu, canh
cửi quán xuyến công việc gia đình.
Ngày 10 tháng 10 năm Nhâm Ngọ (1462), cha của nàng qua đời.
Hai năm sau mẫu thân của nàng cũng về nơi tiên cảnh. Phạm Tiên Nga đã làm lễ an
táng cha mẹ ở phía đông nam phủ Nghĩa Hưng (nay là thôn La Ngạn, ở đây có đền
thờ Phụ thân và Mẫu thân của Phạm Tiên Nga).
Sau ba năm để tang cha mẹ, lo mồ yên mả đẹp, Phạm Tiên Nga
bắt đầu chu du khắp nơi làm việc thiện. Bà
đã ủng hộ tiền của và công sức giúp dân đắp đê ngăn nước Đại Hà từ bên kia phía
núi Tiên Sơn (nay là núi Gôi) đến Tịch Nhi (nay chính là đường đê Ba Sát, nối
Quốc lộ 10 chạy dọc xã đến ngã ba Vọng. Đây cũng chính là con đường nối di tích
Phủ Dầy với Phủ Quảng Cung).
Cùng với việc đắp đê, bà còn cho làm 15 cây cầu đá, khơi
ngòi dẫn nước tưới tiêu, khai khẩn đất ven sông, giúp tiền bạc cho người nghèo,
chữa bệnh cho người ốm, sửa đền chùa, cấp lương bổng cho các vị hương sư,
khuyên họ cố sức dậy dỗ con em nhà nghèo được học hành.
Năm 36 tuổi, Bà đến bờ Sông Đồi dựng một ngôi chùa trên mảnh
vườn nhỏ, đặt tên là Chùa Kim Thoa. Bên trên thờ đức Nam Hải Quan Thế Âm Bồ
Tát, bên dưới thờ cha và mẹ.
Sau đó hai năm, Bà tới tu sửa chùa Sơn Trường - Ý Yên, Nam
Định, chùa Long Sơn - Duy Tiên, Hà Nam, chùa Thiện Thành ở Đồn xá - Bình Lục,
Hà Nam. Tại chùa Đồn xá, Bà còn chiêu dân phiêu tán, lập ra làng xã, dậy dân
trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải.
Tháng Giêng năm Nhâm Thìn (1472), Bà trở lại chùa Kim Thoa,
và tháng 9 năm ấy, Bà trở về quê cũ cùng các anh chị con ông bác tu sửa đền thờ
Tổ họ Phạm khang trang bề thế (nay còn đền thờ ở phía nam xóm Đình thôn La
Ngạn). Sau đó Bà lại đi chu du ở trong hạt, khuyên răn bà con dân làng những
điều phải trái.
Rồi trong đêm ngày 2 tháng 3 năm Quý Tỵ, thời Hồng Đức
(1473), trời nổi cơn giông, gió cuốn, mây bay, Bà đã hoá thần về trời. Năm đó
Bà vừa tròn 40 tuổi.
Ngay sau khi Bà mất, nhân dân xã La Ngạn, huyện Đại An, phủ
Nghĩa Hưng đã lập đền thờ trên nền nhà cũ, gọi là Phủ Đại La Tiên Từ, Đồng thời
quê mẹ của Người là xã Vỉ Nhuế cũng lập đền thờ để tưởng nhớ công lao của Thánh
Mẫu gọi là Phủ Quảng Cung.
Sự tích giáng sinh lần thứ 2:
Vì thương
nhớ cha mẹ và quê hương ở cõi trần mà đến thời Lê Thiên Hựu, năm Đinh Tỵ
(1557), Phạm Tiên Nga lại giáng sinh lần thứ 2 tại thôn Vân Cát xã An Thái,
huyện Thiên Bản (nay là Kim Thái, Vụ Bản, Nam Định, cách quê cũ Vị Nhuế chừng 7
km).
Lần này,
Bà kết duyên với ông Trần Đào, sinh được một người con trai, tên là Nhân, một
con gái tên là Hoà. Bà mất ngày 3 tháng 3 năm Đinh Sửu, thời Lê Gia Thái thứ 5
(1577). Năm ấy, Bà mới 20 tuổi. Lăng mộ và đền thờ ở Phủ Dầy, thôn Thiên Hương
- Vân Cát, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, Nam Định.
Sự tích giáng sinh
lần thứ 3:
Vì tình
nghĩa thuỷ chung với chồng con ở trần thế nên đến thời Lê Khánh Đức thứ 2
(1650), Phạm Tiên Nga lại giáng sinh tại làng Tây Mỗ, xã Hà Thái, huyện Hà
Trung, tỉnh Thanh Hoá, vào ngày 10 tháng 10 năm Canh Dần, tái hợp với ông Trần
Đào lúc này đã tái sinh là Mai Thanh Lâm, sinh được một con trai tên là Cổn.
Bà mất
ngày 23 tháng Chạp năm Mậu Thân, thời Lê Cảnh Trị thứ 6 (1668). Năm ấy Bà vừa
18 tuổi. Đền thờ Bà là Phủ Sòng Sơn, Thanh Hoá.
 |
| Điện thờ Liễu Hạnh Công Chúa tại Phủ Tây Hồ HN |
