Cây cối trong khu di tích ẩn chứa nhiều sự huyền bí chưa lý giải nổi như cây ổi "cười" trong khuôn viên Vĩnh Lăng (Lăng mộ vua Lê Thái Tổ).
Khu di tích Lam Kinh tọa lạc trên diện tích 200ha, thuộc địa phận 2 huyện Thọ Xuân và Ngọc Lặc (Thanh Hóa). Thế đất nổi lên hình chữ Vương, thoai thoải như mai rùa. Khu lăng mộ vua Lê Thái Tổ - Lê Lợi nằm trên đỉnh mai rùa. Sách "Đại Việt sử ký toàn thư" và "Việt sử thông giám cương mục" mô tả: Lam Kinh nhà Lê ở phía Tây núi Lam Sơn, phía Bắc gối vào Dầu. Đầu thời Thuận Thiên lấy đất này làm Tây Kinh, cũng gọi là Lam Kinh, xây dựng cung điện trông ra sông, đàng sau hồ lớn giống hồ Kim Ngưu, các khe núi đổ vào hồ này. Lại có khe nhỏ bắt nguồn từ hồ chảy qua trước điện, ôm vòng lại như hình vòng cung, bắc cầu lợp ngói trên khe. Đi qua cầu tới cung điện...".
Trong khuôn viên rộng lớn có rất nhiều loài cây quý hiếm hàng trăm năm tuổi. Điều ngạc nhiên đến khó tin những cây này đều gắn liền với những câu chuyện ly kỳ. Ông Phạm Duy Đức, cán bộ khu di tích - người gắn bó gần trọn đời mình trong khu "Sơn lăng" cho biết: Cây cối trong khu di tích ẩn chứa nhiều sự huyền bí chưa lý giải nổi như cây ổi "cười" trong khuôn viên Vĩnh Lăng (Lăng mộ vua Lê Thái Tổ).
Vì sao cây "ổi Tàu" này lại biết "cười"?
Cây ổi nằm khiêm tốn ở góc phải khuôn viên Vĩnh Lăng, phía sau hàng tượng quan hầu và tượng con giống hiền từ đang chầu trước mộ vua.
Cây ổi khẳng khiu gầy guộc, cao chừng 3m, lá nhỏ, quả rất nhiều, nhỏ bằng ngón tay. Chờ gió thật lặng, lá trên các ngọn cây xung quanh im phăng phắc, ông nhẹ nhàng dùng đầu ngón tay gãi nhẹ vào thân cây, di di đầu ngón tay như thể đang cù nách, gãi bàn chân người.
Thật lạ, những chiếc lá nơi đầu nhánh cây bỗng giật giật rung rinh, lay động nhè nhẹ, trong khi cây cối xung quanh vẫn lặng im.
Chúng tôi bắt chước ông Duy "cù" vào các nhánh cây khác, cũng thấy lá cây giật giật rung rinh, lay động nhè nhẹ tương tự. "Cù" vào gốc thì gần như các lá phía đầu cành của cả cây rung động, giống như con người bị cù vào nách, cười rung cả người.
Ông Duy kể: “Cách đây 11 năm, nhà thơ Điền Ngọc Phách, quê Phú Thọ vào thăm cho biết ngoài đền Hùng có rất nhiều cây ổi Tàu như thế này nhưng điều lạ lùng là chỉ tại Vĩnh Lăng cây ổi mới có hiện tượng như thế này?” Để chứng minh cho những điều mình nói hoàn toàn là sự thật, ông Duy cho biết: Rất nhiều người thắc mắc, tỏ vẻ nghi ngờ vì họ cho rằng cũng có thể khi mình chạm tay vào do cây nhỏ nên tác động lên làm cây rung. Nhưng giải thích làm sao khi tay ông chạm nhẹ vào một cành, lạ lùng thay cành bên cạnh cũng rung lên bần bật.
Chứng kiến cây "cười", người thì vui thích, tò mò nhưng cũng có người thì tỏ ý sợ sệt, chắp tay vái khấn lầm rầm. Còn một điều lạ nữa, ông Duy bảo mọi người nhắm mắt, tịnh tâm cầm tay vào cành ổi thì thấy người đung đưa như đang ngồi trên võng.
Vỏ cây ổi này, khi tróc ra đem sắc thuốc dùng cho các cháu bé bị nóng, sốt rất hiệu nghiệm, quả của nó rất ngon.
Vỏ cây ổi này, khi tróc ra đem sắc thuốc dùng cho các cháu bé bị nóng, sốt rất hiệu nghiệm, quả của nó rất ngon.
Trong khu lăng mộ vua Lê Lợi không chỉ cây ổi Tàu biết cười, mà ngay cả cây ổi ta đã gần 40 tuổi cũng có hiện tượng tương tự.
Cây ổi ta này cũng "cười" rung rinh cành lá.
Quả thực, khi chạm vào thân cây, đặc biệt là điểm mấu giữa các nhánh thì lá cây lay động rất lạ, tuy không rõ rệt như kiểu cây xấu hổ (trinh nữ) cụp lá, nhưng bằng mắt thường hoàn toàn thấy được.
Ông Vũ Đình Sỹ, Phó trưởng Ban quản lý Lam Kinh xác nhận: Chuyện “cây ổi cười" trong Vĩnh Lăng là có thật. Nguồn gốc cây ổi là từ một người quê ở Nam Định tên là Trần Hưng Dẫn. Người này hiếm muộn con cái nên đến đây cầu tự vào năm 1933. Sau khi sinh được con, ông đã cung tín bốn con Voi, trồng hai cây long não, và một cây ổi. Nhưng mãi đến năm 1942, một người Pháp khi đến nghiên cứu ở Lam Kinh mới phát hiện ra việc cây ổi biết "cười".
Cây ổi gốc mới chết do già, các cán bộ khu di tích đã kịp chiết một số nhánh cây để giữ giống. Điều kỳ lạ là các cây "con cháu" này vẫn giữ “gien cười”.
Ông Sỹ cho biết thêm: Có một điều đặc biệt nữa là khi Ban quản lý chiết cành đem trồng ngoài khuôn viên Vĩnh Lăng thì cây không "cười" nữa.
Từ lâu, người dân địa phương tin rằng, do cây trồng nơi linh khí nên cũng mẫn cảm như người. Vậy nên, có người còn gọi là “mộc tinh”.
